De architect als verkenner van het evolutiepad (2/7)
Wendbaarheid is voor organisaties belangrijker dan ooit. De komst van het Wereld Wijde Web (WWW) in 1993 is het begin van een technology push die de laatste jaren in een stroomversnelling is geraakt. De combinatie van sterk dalende kosten van rekenkracht en dataopslag en de beschikbaarheid van Internet als goedkoop transportmiddel heeft een golf van nieuwe technologische middelen opgeleverd. De jaren van pionieren zijn voorbij. Data is een nieuwe primaire productiefactor, met grote impact op bestaande bedrijfsmodellen.
Geen sector blijft daarbij gespaard. De detailhandel verandert door verplaatsing van winkelgedrag naar online, de maakindustrie transformeert en zakelijke dienstverlening wordt anders door algoritmes die natuurlijke tekst kunnen produceren. In sectoren als de Zorg wordt fysieke arbeid deels vervangen door technologische monitors. De boodschap is dat alles onzeker is. Voor de architect levert dit één zekerheid op: ‘Change will happen’.
Je hebt daarom mensen in je organisatie nodig die systematisch vooruitlopen en de omgeving verkennen. Die zien welke veranderingen er plaatsvinden en die koerswijzigingen kunnen aandragen.
Hier ligt een belangrijke taak voor de architect. Architectuur, als discipline, is gericht op vooruitkijken, op consequenties voor toekomstige veranderbaarheid inschatten, op een probleem van verschillende gezichtspunten bekijken en daar met alle belanghebbenden over communiceren. Juist mensen die architect zijn hebben de competentie om steeds een aantal stappen vooruit te blijven denken en tegenstrijdige signalen of eisen tegen elkaar af te wegen. Architecten kunnen zorgen voor oplossingen die mee kunnen veranderen in de evolutie van de sector.
Wat is het verkennen in de praktijk? Naar mijn mening moet de architect-verkenner:
- De ontwikkelingen in de sector volgen en evalueren op impact op de eigen organisatie.
- Veranderingen en nieuwe vragen ophalen uit de organisatie en deze vertalen en bundelen in gebruikspatronen die een eigen informatieoplossing nodig hebben.
- De organisatie verleiden om te blijven discussiëren over de vraag of de gebruikspatronen, de ingeslagen koers en de waargenomen bewegingen in de sector nog wel met elkaar in overeenstemming zijn.
- Communiceren in consequenties van keuzes. Niet communiceren in keuze-opties. Een zwakte van veel architecten is dat ze denken dat de organisatie wel snapt wat zij zien, maar ze vergeten gemakshalve dat ze vaak verder vooruit of breder kijken dan de rest van de organisatie. Daarom zijn ze architect!
Evolueren is een vernuftig in elkaar gestoken systeemproces. Als je op afstand naar het systeem kijkt dan ontstaat uit de schijnbaar willekeurige veranderingen een optimale uitkomst. Voor de individuele organisatie die onderdeel is van het systeem is die uitkomst en het pad dat het evoluerende systeem volgt een onbekende.
Als evoluerend individu heb je een peilstok nodig om continue te blijven peilen of je de juiste kant op mee evolueert, of dat je in een aftakking bent beland die richting uitsterven gaat. Je moet wendbaar blijven en op het juiste moment van koers veranderen.
Het inzicht van een paar individuen alleen is niet voldoende om als organisatie wendbaar te worden en te blijven. De architect alleen kan niet bepalen wat een organisatie moet doen, net zomin als een manager dat alleen kan. Het bepalen van de relatieve positie doe je door communicatie en samenwerking. Door te discussiëren over de resultaten van de verkenning. Vanuit discussie ontstaat een gezamenlijk beeld en daarmee kan je de ontwikkelingsrichting van de organisatie in gezamenlijkheid bepalen.
Wendbaar blijven is vooral een kwestie van scherp blijven op signalen uit de omgeving en actief de organisatie in beweging houden. De architect heeft daar een even grote verantwoordelijkheid in als alle andere mensen in de organisatie. Ik zie regelmatig dat architecten die verantwoordelijkheid niet nemen. Dan worden er ‘kaderafwijkingen’ geschreven in plaats van de boel weer de goede kant op te duwen. Papier is geduldig, maar verlegt geen koers.
Je moet wendbaarheid systematisch verankeren in je manier van besturen. Architectuur, als discipline, kan daarbij helpen als één van de middelen in je totale governance. Architectuur gaat je niet redden, maar het architectuurdenken helpt je om je positie ten opzichte van de andere evoluerende spelers in de markt continue te peilen. Daar heb je architecten voor nodig met de juiste instelling.